संत्रिका सुवर्ण महोत्सव

७ जून २०२५ लेख क्र. ४ भारतीयत्वाचे चिरंतन, निष्पक्ष सूत्र : संस्कृत भाषा आणि वाङ्‌मय असे संस्कृत बद्दल अभिमानाने सांगताना प्रा. कृष्ण श्री. अर्जुनवाडकर यांनी संस्कृतची महती सांगणारे एक गीत रचले आहे. त्याची रचना व चाल ‘वन्दे मातरम्’ प्रमाणे आहे. त्यामध्ये कोटी कोटी मनांवर जिने चिरस्थायी संस्कार केले. जी गुणवती, रसवती, अलंकृता आहे अशा मातेला […]

प्रस्तावना ज्ञान प्रबोधिनीमध्ये आधुनिक स्वरूपात इयत्ता आठवीतील विद्यार्थ्यांसाठी विद्याव्रत संस्कार सुरू झाला, त्याला आता पंचेचाळीस वर्षे होतील. पहिली वीस वर्षे हा विद्याव्रत संस्कार ज्ञान प्रबोधिनीच्या शाळांमध्ये शिकणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठीच मुख्यतः होत असे. त्यानंतरची पंचवीस वर्षे मात्र महाराष्ट्रातील अनेक शाळांमधून आणि पालकांनी किंवा स्वयंसेवी वृत्तीच्या शिक्षकांनी तयार केलेल्या अनौपचारिक गटांमध्येही, हजारो विद्यार्थ्यांसाठी हा विद्याव्रत संस्कार झालेला आहे.

एक अभिनव शैक्षणिक प्रयोग खंड ४, भाग – ३ प्रस्तावना ‘ज्ञान प्रबोधिनी : एक अभिनव शैक्षणिक प्रयोग’ या नावाचे तीन खंड अनुक्रमे १९७२, १९८० व १९८८ मध्ये प्रकाशित झाले. ग्रामीण जीवन परिवर्तनाचे काम शेती, पाणी, पशुधन, दळणवळण, रोजगार, इत्यादी विषयांमध्ये चालते. यातून ज्यांच्या जीवनात भौतिक परिवर्तन घडते त्यांचे अनुभवशिक्षण होते. त्याचप्रमाणे परिवर्तन घडवून आणणाऱ्या साहाय्यकर्त्यांचेही

प्रस्तावना वर्षारम्भ आणि वर्षान्तदिनांच्या उपासना हे ज्ञान प्रबोधिनीने पुनरुज्जीवित केलेले शैक्षणिक संस्कार आहेत. श्रावणी या संस्काराचे पुनरुज्जीवित रूप म्हणजे वर्षारम्भ. श्रावणीच्या रूपातील वर्षारम्भ तुरळक स्वरूपात अजूनही कुठे-कुठे चालू असतो. उत्सर्जन किंवा वर्षान्त हा संस्कार मात्र बऱ्याच वर्षांपूर्वी बंद पडला होता. आधुनिक काळातील शाळा-महाविद्यालयांच्या शैक्षणिक वर्षाच्या प्रारंभाशी आणि सांगतेशी अनुक्रमे वर्षारम्भ आणि वर्षान्ताची सांगड ज्ञान प्रबोधिनीने

१. हा विस्तार करताना समावेशकता (inclusion), नवोन्मेषता(innovation), सेतुबंधन (integration) आणि प्रभाव (impact)ही मार्गदर्शक तत्त्वे असतील.२. मनुष्यघडणीच कें द्र क्षमता आण े ि कौशल्यविकसनाच्या बरोबरीनेवृत्तिघडण आणि प्रेरणाजागरण करणारे व त्यातून कर्तृत्व आणिनतृत्व व े िकसित करणारे कें द्र.३. विस्तार कें द्र स्थानिक संयोजक व कार्यकर्त्यांच्या गटातर्फेप्रबोधिनीचे अनौपचारिक पूरक शिक्षणाचे उपक्रम, युवक-युवतींचेसंघटन, सामाजिक व राष्ट्रीय एकात्मतेचे उपक्रम